Sztuczne zapłodnienie i powstanie ciąży

Sztuczne zapłodnienie ma miejsce wtedy, kiedy nasienie zostaje wprowadzone do ciała kobiety, ale do stosunku seksualnego nie dochodzi. Dawcą nasienia może być mąż (AIH - zapłodnienie homologiczne) lub obcy mężczyzna (AID - zapłodnienie heteroiogiczne).

Choć jest przedmiotem kontrowersji, dla bezdzietnych par sztuczne zapłodnienie to często jedyna nadzieja na posiadanie pełnej rodziny.

Poczęcie nie jest tak proste, jak sądzi większość ludzi - ok. 15% wszystkich par dotyka problem bezpłodności, a w 25% przypadków to mężczyzna jest bezpłodny. Aby do poczęcia doszło w sposób naturalny powinny zostać spełnione następujące warunki:

• Zapłodnienie nastąpi podczas zbliżenia.
• Kobieta jest zdrowa, tzn. jej układ rozrodczy jest sprawny.
• W genitaliach mężczyzny są produkowane żywe plemniki, zdolne do swobodnego poruszania się.
• Szyjka i kanał maciczny kobiety są zdrowe, proces owulacji zaś zachodzi w sposób normalny.
• Jajowody muszą być drożne i sprawne, a macica i jej wyściółka powinny być zdrowe, by mogły przyjąć i wykarmić zapłodnione jajo.

Również okres, w którym dochodzi do stosunku jest ważny dla poczęcia. Powinien on mieć miejsce mniej więcej w czasie owulacji. Jeśli kobieta ma regularny 28-dniowy cykl, do stosunku powinno dojść ok. 13 -14 dnia jej cyklu miesiączkowego.

Kiedy szukać pomocy?

W przeszłości uznawano, że para potrzebuje pomocy medycznej dopiero wtedy, kiedy przez dwa lata lub dłużej bez powodzenia próbowali doprowadzić do poczęcia dziecka. Jednak dzisiaj większość lekarzy kieruje kobiety do klinik leczących bezpłodność, jeżeli w ciągu roku nie udało się im zajść w ciążę. Wówczas podczas badań lekarz stwierdza, że jedno, czy też oboje partnerzy są bezpłodni.

Badania przeprowadza się w trzech etapach. Pierwszy i najłatwiejszy to upewnienie się, że zachodzi owulacja, że nasienie mężczyzny jest zdrowe oraz, że nasienie i śluz macicy nie są sobie wrogie. W czasie następnego etapu przeprowadza się różnorodne testy w celu ustalenia, czy jajowody kobiece nie są zablokowane. Etap trzeci to sprawdzanie, czy jej system hormonalny pracuje prawidłowo.

Test spermy

Mężczyzna masturbuje się, żeby dostarczyć dawkę nasienia, które zostanie przebadane pod względem objętości, ilości, żywotności, prawidłowości budowy i ruchliwości plemników.

Ilość plemników obecnych w próbce nie jest tak ważna, jak ich jakość, lecz nasienie powinno zawierać od 60 mln. do 150 mln. plemników na mililitr, a 80% z nich powinno zachowywać ruchliwość po upływie godziny. Jako że ilość plemników może być co miesiąc inna, mężczyzna musi poddać się kilkukrotnym analizom nasienia, zanim zostanie postawiona diagnoza o jego bezpłodności. Badanie należy wykonać po 3-5 dniowym okresie wstrzemięźliwości.

Inne badania

Kobieta w dużej mierze może sama ocenić, czy zachodzi u niej normalna owulacja prowadząc wykres temperatury przez co najmniej trzy miesiące.

Musi wtedy mierzyć swoją temperaturę ciała codziennie tuż po przebudzeniu, a wynik zapisywać na specjalnym wykresie. Normalnie temperatura kobiecego ciała wzrasta do jednego stopnia Celsjusza podczas owulacji i taka pozostaje do końca cyklu. Po kilku miesiącach można dostrzec określony wzór, a dzień owulacji bez trudności dokładnie wyznaczyć.

Zobacz też:

• Jak zachodzi się w ciążę
• Dni płodne w cyklu miesiączkowym
• Narządy płciowe mężczyzny, budowa, wzwód, erekcja

Innym testem ustalającym, czy i kiedy ma miejsce owulacja jest zbadanie próbki śluzu macicy pobranego w pobliżu czasu owulacji, ponieważ właśnie wtedy struktura śluzu zmienia się (staje się rozciągliwy), aby przepuścić plemniki przez szyjkę macicy.

Wiele kobiet rozpoznaje też dzień owulacji u siebie po lekkim bólu brzucha czy też wydzielinie zawierającej krew. Zostanie też wykonany test po stosunku w celu wykrycia, czy plemniki przenikają przez śluz macicy. Małą próbkę śluzu pobiera się tuż po współżyciu i bada pod mikroskopem, aby ustalić poziom aktywności plemników.

Środowisko macicy i jajowodów można zobaczyć dzięki technice zwanej radiografią, a same jajowody sprawdza się wykonując laparoskopię. Zabieg ten musi być przeprowadzony pod znieczuleniem, ale wymaga spędzenia tylko kilku godzin w szpitalu. Laparoskopia umożliwia lekarzowi dobry ogląd różnych narządów w miednicy.

Możliwe sposoby leczenia

Jeśli po przeprowadzeniu serii testów płodności okazuje się, że coś w organizmie kobiety nie funkcjonuje prawidłowo, wtedy stosuje się dostępne metody leczenia farmakologicznego bądź chirurgicznego. Ale jeśli okaże się, że mężczyzna jest niepłodny (azoospermia) lub ma obniżoną płodność (oligospermia), wtedy z medczynego punktu widzenia prognozy są raczej niepomyślne. Zawsze jednak należy zastosować próbę leczenia.

Chociaż próbowano stosować leczenie farmakologiczne mężczyzn z obniżoną płodnością, rezultaty były niewielkie. Jeżeli mężczyzna niepłodny lub z obniżoną płodnością jest w związku z płodną żoną, wówczas często jedyną nadzieją na stworzenie rodziny jest wykorzystanie sztucznego zapłodnienia.

Jak wygląda zabieg?

Zapłodnienie wykonuje się mniej więcej w czasie owulacji u kobiety. Czas ten może ona ustalić sama wykorzystując wykres temperatury. Czasem cykl jej można regulować lekami, jednak większość klinik odnosi się do tego z niechęcią. Zazwyczaj wykonuje się dwa do czterech zapłodnień.

Większość szpitalnych klinik sztucznego zapłodnienia używa zamrożonego nasienia, ponieważ jest to o wiele wygodniejsze. Nie ma żadnych dowodów sugerujących, że stosowanie zamrożonego nasienia zwiększa ryzyko wystąpienia wad płodu lub poronienia, ale możliwości zapładniające zamrożonych plemników są nieco mniejsze niż plemników pobranych przed samym zabiegiem.

Zabieg jest przeprowadzany przez lekarza w szpitalnej klinice sztucznego zapłodnienia lub w prywatnym gabinecie lekarza.

Jest on bezbolesny, nie bardziej kłopotliwy niż badanie wewnętrzne i zabiera bardzo mało czasu, nasienie umieszcza się u wejścia do szyjki macicy za pomocą pewnego rodzaju strzykawki lub kapturka.

Po zapłodnieniu kobieta musi pozostać w pozycji leżącej (uniesione nogi, obniżona głowa) przez co najmniej pół godziny, aby plemniki miały jak największą szansę wkroczenia do jamy macicy.

Mąż jako dawca

Dawcą nasienia u par mających problemy seksualne jest najczęściej mąż (AIH), kiedy na przykład mężczyzna jest impotentem albo nie może utrzymać erekcji, ale potrafi masturbacją doprowadzić do wytrysku, bądź kiedy kobieta cierpi na pochwicę (skurcze pochwy przy próbie podjęcia współżycia).

Czasami zabieg ten pomaga wtedy, gdy mąż ma nasienie o kiepskiej jakości albo niską zawartość plemników w spermie. Niektórzy lekarze uważają, że jeśli w sposób sztuczny umieści się plemniki w szyjce macicy, będą miały one większe szanse na przeżycie podróży do miejsca zapłodnienia, jakim jest jajowód dzięki krótszemu dystansowi.

Czasem mężczyzni, którzy mają małą liczbę plemników są proszeni o wypróbowanie techniki zwanej dzieloną ejakulacją (split ejaculation). Ponieważ większość zdrowych plemników znajduje się w pierwszej części wytryśniętego nasienia, podczas masturbacji mężczyzna skierowuje do pojemnika jedynie tę część i ją właśnie wykorzystuje się w procesie zapłodnienia.

AIH stosuje się również w wypadku, gdy nasienie męża należy przed wprowadzeniem przebadać laboratoryjnie - kiedy na przykład w spermie znajdują się przeciwciała antyplemnikowe, które trzeba zniszczyć przed próbą zapłodnienia.

Od czasu do czasu testy śluzu szyjki macicy wykazują, że normalne plemniki nie mogą go przeniknąć w celu dotarcia do macicy. Może to być spowodowane przez jakieś zaburzenia hormonów lub infekcję, w wyniku których śluz stał się zbyt kwaśny lub zbyt gęsty, aby przepuścić żywe plemniki, bądź przez zawarte w śluzie przeciwciała niszczące plemniki.

Wszystko to można leczyć, lecz jeśli leczenie nie przynosi efektów, podejmuje się próbę wstrzyknięcia nasienia bezpośrednio do macicy, aby śluz nie mógł go uszkodzić. Pomimo że są okoliczności, w których stosuje się AIH, nie jest to jednak cudowny lek na niski poziom plemników, jak niestety wierzy część par.

Tematy z forum:

• Zaburzenia owulacji
• Bezpłodność... co ja powoduję?
• Jak rozpoznać owulację?
• Męska bezpłodność
• Nieumiejętne żażywanie tabletek = bezpłodność?

Wykorzystanie

Dla większości kobiet zajście w ciążę tą drogą nie jest łatwe - przeciętny czas naturalnego poczęcia to sześć miesięcy i większość niepowodzeń AID bywa wywołanych niecierpliwością pary, która rezygnuje z prób, jeśli poczęcie nie nastąpi niemal natychmiast.

Lecz AID jest rozwiązaniem nie tylko w wypadkach, kiedy mężczyzna jest niepłodny. Stosuje się je również wtedy, gdy istnieje zbyt wysokie ryzyko, że para spłodzi dziecko nienormalne lub obciążone jakąś chorobą dziedziczną. Sztuczne zapłodnienie pomocne jest też w wypadku konfliktu serologicznego z obecnością u matki przeciwciał.

Para zwracająca się o AID zostanie dokładnie przebadana nie tylko pod względem medycznym - jako że przeprowadzenie tego zabiegu nie ma sensu, jeśli kobieta jest bezpłodna - ale także sprawdzi się, czy będą oni w stanie poradzić sobie z problemami związanymi ze sztucznym poczęciem dziecka.

Ponieważ krok taki jest naprawdę poważny, dwojgu ludziom stworzy się wszelkie możliwości przedyskutowania zagadnień, jakie się pojawią, swoich uczuć dotyczących tego zabiegu, a także konsekwencji wynikających z włączenia się w program AID.

Całkowita poufność

Dawcy spermy to zwykle studenci uniwersytetów lub uczelni medycznych i przed przyjęciem są bardzo dokładnie przebadani. Dawca nie wie, w jakim celu zostanie wykorzystane jego nasienie, więc nie może mieć żadnych praw do dziecka, a rodzice dziecka nie wiedzą nic o dawcy.

Bierze się pod uwagę historię rodziny każdego dawcy, a także szczegóły jego wyglądu zewnętrznego. Bada się także krew w celu określenia jej grupy oraz upewnienia się, że nie jest zainfekowana zapaleniem wątroby, wirusem AIDS itp.

Zabiegi sztucznego zapłodnienia są ściśle tajne, a archiwa klinik poufne. W niektórych klinikach niszczy się dane, gdy tylko ciąża zostanie potwierdzona. Większość par nie mówi nikomu, nawet najbliższym krewnym, a już na pewno nie dziecku o szczegółach jego poczęcia. Dlaczego mieliby to robić? Większość mężów patrzy na dzieci z AID jako na swoje własne, a dla ludzi z zewnątrz są one częścią rodziny.