Zapłodnienie

Co miesiąc, w połowie cyklu miesiączkowego, z jajników kobiecych zostaje uwolnione jajo. Mając przed sobą tylko 12 do 14 godzin życia rozpoczyna ono podróż przez jeden z jajowodów do miejsca ewentualnego zapłodnienia przez pojedynczy plemnik. Jeśli tak się stanie, powędruje do macicy, gdzie zagnieździ się w jej wyściółce i rozpocznie się rozwój płodu.

To niezwykłe spotkanie dojrzałego jaja z dorosłym plemnikiem w jajowodzie kobiecym jest kulminacyjnym punktem wielu lat rozwoju biologicznego i rezultatem tysięcy lat ewolucji człowieka. W tej samej sekundzie, kiedy plemnik przenika do wnętrza jaja, zostaje wytworzony system obronny uniemożliwiający wejście innym. Jest to początek nowej istoty ludzkiej, która będzie rozwijać się w łonie matki.

Rozwój jaja i wszystkie konieczne przygotowania, żeby mogło dojść kiedyś do zapłodnienia, są o wiele bardziej złożone, niż proces wytwarzania plemników. W tym wypadku jest to raczej proces dojrzewania niż produkowania.

Komórka olbrzym

Jajo, olbrzym wśród innych komórek ciała kobiety, ma wielkość najmniejszej kropeczki widzialnej dla oka - około 0,13 mm. Ten punkcik protoplazmy waży w chwili zapłodnienia niewiele więcej niż jedna milionowa grama, lecz waga jego wzrośnie ponad dwa miliardy razy w czasie rozwoju w łonie podczas dziewięciu miesięcy ciąży.

Podczas gdy zapładniający plemnik ma najwyżej trzy miesiące, samo jajo tkwiło w kobiecych jajnikach już cztery miesiące przed narodzinami dziewczynki - przyszłej matki - wraz z niezliczoną ilością innych szczątkowych komórek jajowych. Chociaż wiele z nich uległo zwyrodnieniu, nowo narodzona dziewczynka jest obdarzona aż 300 tysiącami tych uformowanych już, choć jeszcze niedojrzałych, komórek znajdujących się w jej jajnikach.

Degenerowanie się komórek jajowych trwa przez cały okres dzieciństwa i w czasie dojrzewania zredukowana liczba wynosi około 40.000, z czego jedynie 400 rozwinie się w dojrzałe jaja, które będą opuszczać jajnik w czasie owulacji.

Jednak im dłużej komórka jajowa przebywa w jajniku przed swoim dojrzewaniem i zapłodnieniem, tym większe jest ryzyko, że ulegnie degeneracji, wynikiem czego będzie nieprawidłowy rozwój zarodka. Z tej przyczyny niebezpieczeństwo poronienia u kobiet zachodzących w ciążę stosunkowo późno (po 39 roku życia) jest większe niż u matek młodszych.

Budowa jaja

Dojrzałe jajo to okrągła komórka, składająca się z jądra umieszczonego w pęcherzyku z gąbczastej cytoplazmy. Jest otoczona błoniastą ścianą wewnętrzną, dookoła której znajduje się inna błona - grubsza, wewnętrzna warstwa pęcherzyka zarodkowego. Zabezpiecza ona jajo we wczesnym stadium jego rozwoju przed wpływem czynników zewnętrznych i odgrywa ważną rolę w procesach chemicznych zachodzących w czasie jego cyklu życiowego. Wokół błony znajduje się warstwa komórek pęcherzykowatych, których większość zostaje usunięta w czasie wędrówki zapłodnionego jaja przez jajowód.

W jajniku komórka jajowa znajduje się w woreczkowatym pęcherzyku znanym jako pęcherzyk Graafa. Co miesiąc dojrzewa jedna z nich. Zaczyna wchłaniać płyn i nabrzmiewa pod powierzchnią jajnika. W czasie owulacji pęcherzyk pęka i uwalnia jajo, które w tym momencie rozpoczyna swoją podróż przez jajowód, gdzie w wypadku obecności nasienia zostanie zapłodnione, czyli nastąpi poczęcie dziecka.

Zapłodnienie

W spermie mężczyzny mogą się znajdować miliony plemników, ale tylko jeden z nich ostatecznie zapłodni jajo. Do jajowodów dotrze już tylko około stu z nich, a mogą one przetrwać najwyżej 72 godziny. Chociaż zaledwie jeden plemnik jest potrzebny do zapłodnienia, obecność innych jest niezbędna, ponieważ muszą wytworzyć enzym niszczący zewnętrzną ścianę jaja, aby ten wybrany mógł się dostać do środka, jak tylko do tego dojdzie, zapłodnienie staje się faktem, a zewnętrzna ściana twardnieje i inne plemniki nie mogą wtargnąć do zapładnianej komórki.

Zapłodnione jajo

Wkrótce potem zapłodnione jajo zaczyna się dzielić, najpierw na dwie, potem cztery, osiem komórek, aż będzie ich 64. Po około czterech dniach ten zbiór komórek, zwany teraz morula, przygotowuje się do zagnieżdżenia w macicy.

Te komórki we wczesnej fazie rozwoju zarodka dzieli przestrzeń wypełniona płynem. Zewnętrzny krąg ulega spłaszczeniu w ścianę komórkową - a pozostałe gromadzą się z jednej, strony. Komórki otaczające mnożą się w dalszym ciągu i siódmego dnia po zapłodnieniu zostają wytworzone niewielkie, gąbczaste wypustki znane jako kosmki. Odpowiedzialne są za implantację jaja w wyściółce macicy - endometrium.

Zobacz też:

• Narządy płciowe mężczyzny, budowa, wzwód, erekcja
• Narządy płciowe żeńskie

Pęcherzyk, który pierwotnie dawał schronienie komórce jajowej, produkuje estrogen, a po owulacji zaczyna wytwarzać także progesteron. Jak tylko do tego dochodzi, pęcherzyk określa się mianem ciałka żółtego. Progesteron przygotowuje wyściółkę macicy do implantacji, powodując grubienie i wzbogacenie w składniki, potrzebne do odżywiania oczekiwanego jaja, w przeciwnym wypadku nie przeżyłoby ono długo.

Pierwsze 12 tygodni

Różnicowanie się komórek ma miejsce przy każdym kolejnym ich podziale. Komórki znajdujące się w blastocyście zaczynają rosnąć i powstaje przestrzeń, która w końcu stanie się workiem owodniowym. To nagromadzenie komórek nie jest jeszcze widoczne gołym okiem. Embrion pobiera pożywienie od otaczającego go trofoblastu, który jednak stopniowo zaniknie, kiedy jego funkcje przejmie łożysko.

Po około 18 dniach zachodzą najbardziej zauważalne i szybkie zmiany, kiedy to embrion, poprzednio zbiór komórek, przyjmuje rozpoznawalną postać małego człowieka.

System nerwowy zaczyna się rozwijać i pod koniec pierwszego miesiąca kształtuje się prymitywne serce. Embrion ma około 4 mm długości, ale dopiero w szóstym tygodniu zaczyna przypominać dziecko, kiedy formuje się głowa, klatka piersiowa, jama brzuszna i rdzeń kręgowy. W ósmym tygodniu można ustalić płeć, wtedy embrion określamy mianem zarodka. Ciałko żółte kontynuuje produkcję hormonów przez pierwszych 12 tygodni ciąży do momentu powstania łożyska.

Ciąża pozamaciczna

Jeśli przed upływem siedmiu dni zapłodnione jajo nie dotrze do macicy, wtedy zagnieździ się w ściance jajowodu. Może się tak zdarzyć, jeśli w jajowodzie występują zrosty lub w przeszłości przeszedł on zapalenie. Prawdopodobieństwo zagnieżdżenia się jaja w jajowodzie wzrasta po zabiegu chirurgicznym wykonanym na tym narządzie.

Taki stan nazywa się ciążą pozamaciczną. Embrion nie ma szans na przeżycie, ponieważ nie ma możliwości odżywiania się ani miejsca do rozwoju. Kiedy zaczyna rosnąć, ścianki jajowodu ulegają rozszerzeniu, co w końcu wywołuje ostry ból brzucha.

Nie jest łatwo rozpoznać ciążę pozamaciczną bez badania lekarskiego, ponieważ produkowane są te same hormony, co przy zwykłej ciąży, ale przypadek ten może być bardzo niebezpieczny dla matki. Zawsze niezbędna jest pomoc chirurgiczna. Najczęściej trzeba usunać jajowód razem z embrionem, chociaż czasami udaje się wydostać samo jajo, nie niszcząc jajowodu.

Jeśli nie podejmie się żadnej akcji, przewód mógłby pęknąć powodując zapalenie otrzewnej, co byłoby naprawdę poważną komplikacją. Jednakże jeśli jeden jajowód zostanie usunięty z powodu ciąży pozamacicznej, nadal istnieją duże szanse na zajście w ciążę.